چکیده رساله:

هدف اصلی این رساله، یافتن تأثیر کیفیت محیط زندگی (بطور عام) و کیفیت محیط مسکونی مجتمعهای مسکونی – (بطور خاص) در روحیه افراد و سپس روحیه جمعی ساکنین است.

از ابتدای تاریخ: مسکن بعنوان سرپناه نقش مهمی در زندگی جوامع انسانی بازی کرده است که با پیشرفت جوامع و در روند تکمیلی کارکرد مسکن، عملکردهای دیگری نظیر زنگی اجتماعی، روابط خانوادگی، محلی جهت آسایش روح و روان و تمدید قوا و . . . . به آن افزوده گردید.

در دوره معاصر، در دنیای غرب، پس از جنگ جهانی دوم که با تخریب بیشمار واحدهای مسکونی همراه شد، نیاز به مسکن برای جمعیت زیاد بی‌خانمان باعث شد که دولتها به ساخت مجتمعهای مسکونی روی آورند که بیش از هر چیز، مساله کمیت و پاسخگویی به تعداد بیشتر، در آن مطرح بود.

این مساله، در کشور ما به شکلی دیگر، در حال وقوع است که نشانه های آن به وضوح دیده می‌شود. رشد فزاینده جمعیت در سالهای پس از انقلاب، موجب ایجاد قشر جوان جمعیتی گردیده که از تبعات این رشد فزاینده جمعیت، نیاز به مسکن فراوان است.

اگر چه نرخ رشد جمعیت از ۵/۲ درصد به ۲/۱ رسیده است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که اجرای طرح کنترل جمعیت در کشور هنوز پاسخگوی نیازهای آموزشی و بهداشتی در این زمینه نیست و به دلیل اهمیت موضوع و با توجه به جوان بودن جمعیت، تاکنون کارشناسان بارها در ارتباط با انفجار جمعیت ایران در ده ۸۰ هشدار داده‌اند . چنانکه صندوق جمعیت سازمان ملل متحد پیش بینی می‌کند که جمعیت ایران طی کمتر از نیم قرن آینده از مرز ۱۲۱ میلیون نفر خواهد گذشت . آمار دقیق پیش بینی شده این صندوق جمعیت ایران در سال ۲۰۵۰ میلادی را ۱۲۱ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر اعلام می‌نماید که از جمعیت آلمان، ژاپن و حتی روسیه در زمان مشابه سبقت خواهد گرفت.

این موضع باعث شده است که به نوعی تجربه پس از جنگ جهانی دوم، در ایران در حال تکرار باشد: یعنی ساخت مجتمعهای مسکونی فاقد کیفیت و فقط دارای کمیت.

در این راستا، شناخت عوامل موثر در بهبود کیفیتی مسکن، یکی از مسائلی است که باید به آن پرداخته شود، چرا که تاثیرات آن بطور غیر قابل انکاری در روحیه افراد و نیز روحیه عمومی جامعه، متجلی می‌گردد.

بنابراین در روند مطالعات به مساله مسکن و شاخصهای اجتماعی آن، و کیفیت محیط، تاثیرات روانی محیط بر انسان و نقش مشارکت در بهبود روحیه جمعی ساکنین مجتمعهای مسکونی، پرداخته می‌شود و سپس با ارائه یک جمع بندی و تدوین اهداف کلی و عملیاتی، طراحی یک مجتمع مسکونی با بهره گیری از عوامل موثر محیطی در روحیه جمعی ساکنان، صورت می‌پذیرد.

چکیده رساله
فصل اول: مسکن
بخش اول: مسکن، کیفیت، شاخصهای اجتماعی

مفهوم مسکن، سکونت‌ و سکونتگاه

تعریف سازمان بهداشت جهانی از مسکن

اهداف کلی مسکن در کشورهای جهان سوم

سیاست احداث مجتمعهای مسکونی در برنامه عمرانی ایران

اشکالات مسکن مدرن

روحیه جمعی در افراد

فردگرایی و خانواده هسته‌ای بجای جمع‌گرایی

عوامل مؤثر در بررسی وضعیت مسکن

اهداف کلی اجتماعی مسکن

بررسی ابعاد کمی نیاز مسکن

بررسی ابعاد کیفی نیاز مسکن

عوامل ایجاد تغییرات در مسکن

سلسله مراتب نیازهای انسانی

اهداف کلی اجتماعی در سیاستهای مسکن

استانداردهای مسکن با توجه به شرایط متفاوت

پیامدهای اجتماعی استاندارد مسکن

نیازهای اجتماعی- روانی

گونه‌گونی فرهنگی و استانداردهای یکنواخت
بخش دوم: مسکن، مجتمع مسکونی و نیازها
دورنمای تحول بعد خانوار

طبقه‌بندی «نیاز» از دیدگاه جامعه شناسی

نحوه طبقه بندی نیازها

انواع رفتارهای سکونتی در مقابل حداقل فضا

ویژگیهای سازمان فضایی خانه‌های تاریخی

ویژگیهای فضاهای سکونتی معاصر

سازمان فضایی خانه‌های معاصر

ادامه فصل اول: مسکن
معیارهایی باری طراحی خانه معاصر

عرصه‌های زندگی جمعی و خصوصی

پیوستگی عرصه‌های عمومی و خصوصی

نیازهای اساسی یک مجتمع مسکونی

گروه‌بندی فضاهای مسکونی

قسمتهای تشکیل دهنده مسکن خانواده  سنتی ایران

۱- عرصه مشترک

۲- عرصه والدین

۳- عرصه فرزندان

۴- عرصه خویشاوند

۵- عرصه مهمان

۶- فضاهای خدماتی- بهداشتی

۷- فضاهای ورودی و خروجی

تناسب فضایی و عملکردی

گونه‌های مسکن:

۱- آپارتمانهای مرتفع

۲-  برج در فضای سبز

۳- آپارتمان متراکم بدون آسانسور

۴- آپارتمانهای دارای دسترسی مستقیم

۵- خانه‌های حیاط دار

۶- خانه‌های متصل

۷- خانه‌های مستقل

محیط مسکونی

۱-    محیط اجتماعی

رفتار اجتماعی ساکنان ساختمانهای بلند

۲- محیط کالبدی

مقیاس انسانی

محیط کالبدی- شرایط کلی
ادامه فصل اول: مسکن

۱-    شرایط زیست مناسب

۲-    دسترسی به فضای باز- فضای بازی کودکان

تفریحات

استانداردهای تفریح

وضع فضای باز عمومی

۳-    تفکیک مسیر عبور پیاده از سواره

۴-    طراحی محوطه

۵-    اشراف

۶-    ایمنی

۷-    امنیت

الف: امنیت روانی

ب: امنیت فیزیک

روابط همسایگی و تأثیر آن در تقویت نظارت

۸-    پارکینگ

۹-    فضاهای جمعی

۱۰-تسهیلات عمومی

۱۱- مراکز خرید

مکان‌یابی مراکز عمومی

مراکز خرید موقت
فصل دوم:  فضاهای عمومی

فضاهای عمومی

تقویت روحیه جمعی و زندگی اجتماعی

طراحی فضای شهری و روحیه جمعی

اصول طراحی فضاهای شهری ( برای تسهیل برخورد اجتماعی افراد )

۱-    تأمین ایمنی و سهولت دسترسی

۲-    تسهیل استفاده مرتب و دایمی ساکنان

۳-    ایجاد حس تشخص و حمایت از مناعت طبع افراد

نما- هویت ساکنین

نفوذ پذیری نما
ادامه فصل دوم: فضاهای عمومی

ادامه اصول طراحی فضاهای شهری

۴-    تقویت حس «تعلق به جامعه‌ای با هویت»

۵-    برانگیختن حس کنجکاوی و کاوش

۶-    بر جای گذاردن تجربه‌های بیاد ماندنی و ارزشمند

۷-    تعیین جهت و تسهیل فعالیتهای مختلف

۸-    احساس بودن در «خانه»ی خود

۹-    تقویت راههایی برای ارتباطهای شخصی

راه ، عابر پیاده و مراودات اجتماعی

ویژگیهای پیاده روی
فصل سوم: انسان ، روان ، مسکن
بخش اول: روانشناسی محیطی

روانشناسی در معماری

رابطه معماران و روانشناسان

سازگاری انسان با هر نوع محیط جدید ؟!!

درک انسان از محیط

عوامل موثر بر ادراک محیطی

نظریه‌های ادراک محیطی

۱- نظریه برانس ویک

۲- نظریه گیبسون

۳- نظریه برلین

۴- نظریه پدیده شناسی

شناخت محیطی

عوامل موثر بر شناخت محیطی

گم شدن خوشایند!!

ارتباط شخصیت و محیط فیزیکی

نظریات روان شناختی در مورد رابطه شخصیت و محیط

۱-    نظریه شخصیت هنری مورای

۲-    تئوری میدانی کرت لوین
ادامه فصل سوم: انسان ، روان ، مسکن
بخش دوم: عوامی کیفی محیط

زیبایی شناسی معماری (و تاثیر آن بر روحیه و رفتار افراد)

عوامل کیفی محیط و تاثیر آن بر روحیه افراد از دیدگاه روانشناسی

۱- حریم

۲- مبلمان و اسباب و اثاثیه

۳- مصالح و رنگ

۴- نور و روشنایی

۵- پنجره ها

۶- گل و گیاه و فضای سبز
فصل چهارم: مقدمات طراحی

بخش اول: مطالعات جغرافیایی

بخش دوم: مطالعات تطبیقی

مجتمع مسکونی فیروزه

مجتمع مسکونی زیست خاور

مجتمع مسکونی ۶۰۰ دستگاه

مجتمع مسکونی قدس

مجتمع مسکونی بنیاد مسکن
بخش سوم: شناخت سایت
فصل پنجم طراحی

بخش اول: آنالیز طرح

بخش دوم : مدارک طراحی

منابع و مأخذ

دانلود فایل